XX wiek

W okresie międzywojennym w Indiach wzmogły się nastroje niepodległościowe. Postulaty Hindusów stały się znane na całym świecie szczególnie dzięki osobie i Mohandasa Karamchada Gandhiego, zwanego Mahatma (wielka dusza), który propagował bierny opór przeciw Brytyjczykom, bez uciekania się do przemocy. Słynne były przede wszystkim jego pokojowe akcje, skierowane przeciwko konkretnym działaniom Brytyjczyków, z których najsłynniejszą był tzw. Marsz Solny. Wiele działań Gandhiego można określić bardziej jako społeczne niż polityczne - przeciwdziałał on biedzie i zacofaniu, bronił praw kobiet oraz tzw. niedotykalnych z najniższych kast, przed dyskryminacją.

Walka o niepodległość była długa i trwała od końca I wojny światowej. Dopiero pod koniec II Wojny strona brytyjska zaprzestała tłumienia, często brutalnego, ruchów hinduskich i zdecydowała się podjąć dialog. Najsilniejszą organizacją nacjonalistyczną w Indiach był wówczas Indyjski Kongres Narodowy, którego działalność doprowadziła już przed wojną do autonomii niektórych prowincji. Była to organizacja skupiająca głównie hinduistów, ale w swoim programie reprezentowała nurt świecki, socjalistyczny, choć przez długi czas w skład Kongresu wchodziły grupy o bardzo różnych poglądach - od religijnych fundamentalistów, po komunistów. Główną opozycją była powstała w 1906 r. Liga Muzułmańska, reprezentująca dość radykalny nurt islamu. W efekcie wybuchło wiele starć religijnych - do najsłynniejszej masakry doszło w Kalkucie w 1947 roku.

Ostatecznie, mimo sprzeciwu Mahatmy, aby uniknąć wojny domowej, zdecydowano się na podział Indii Brytyjskich na dwa państwa - Indie i Pakistan. W skład muzułmańskiego Pakistanu weszły dawne indyjskie ziemie Sind, Beludżystan, część Pendżabu, a także, jako teren oddzielony od reszty państwa niemal całymi Indiami, Bengal Wschodni - nazywany Pakistanem Wschodnim. Podziałowi towarzyszyły pogromy (do 0,5 mln zabitych) i przesiedlenia (10-14 mln osób). Gandhi, który starał się łagodzić spory, w styczniu 1948 roku został zamordowany.

Niepodległość Indii i Pakistanu została ograniczona - otrzymały one status dominium. Dotychczasowy wicekról, lord Louis Mountbatten pozostał do 1948 generalnym gubernatorem Indii, jego następcą – ostatnim na tym stanowisku został Chakravarthi Rajagopalachari. Dopiero w 1950 r. uchwalono konstytucję, na mocy której Indie stały się republiką i świeckim państwem związkowym o ustroju parlamentarnym, ostatecznie zrywając z Wielką Brytanią. Podczas rządów Kongresu wprowadzono ograniczony socjalizm, jednak Indie stały się jednym z założycieli i liderów ruchu państw niezaangażowanych. W 1956 r. ostatecznie włączono posiadłości francuskie (Pondicherry), zaś w 1961 r. portugalskie (Goa).

Począwszy od 1960 r. przeprowadzano w Indiach program tzw. zielonej rewolucji, która nieco zmodernizowała rolnictwo tego kraju, nie rozwiązując jednak problemów społecznych wsi indyjskiej, a niektórych aspektach nawet je pogłębiając (prowadziła m.in. do większego rozwarstwienia ekonomicznego ludności). Liberalizację gospodarki rozpoczęto pod koniec lat 80. Do połowy lat 90. Indie borykały się z dużymi trudnościami gospodarczymi. Połowa ludności kraju wciąż żyje w nędzy.

Do 1977 Indyjski Kongres Narodowy zachowywał monopol polityczny w państwie, zaś aż do 1991 przewodziła w nim rodzina Nehru-Gandhi. W pierwszych latach włączono zachowujące jeszcze niepodległość księstwa Dźunagarh i Hajdarabad.

Niepodległe Indie targane były konfliktami narodowościowymi i religijnymi, jednak o ograniczonym zasięgu (zamieszki w Bombaju). Szczególnie silny był separatyzm sikhijski i napięcia w Kaszmirze. Efektem tych ostatnich były dwie wojny z Pakistanem o zwierzchność nad tym terytorium: w latach 1947-1948 i w 1965. Niepokoje etniczno-religijne niepokoiły także Pendżab i Asam. W 1971 r. Indie zwyciężyły Pakistan w wojnie, której przyczyną była popierana przez Indie secesja Prowincji Wschodniej – Bangladeszu.

W 1962 r. Indie toczyły wojnę z Chinami o północny Kaszmir i tzw. NEFA ( Północno – Wschodni Obszar Graniczny; z ang. North–Eastern Frontier Area , współcześnie część indyjskiej stanu Arunachal Pradesh, graniczącego z Bhutanem i Birmą ). W wyniku wojny chińsko-indyjskiej Chiny zajęły sporne terytorium Aksai Chin [1]. Stosunki między tymi krajami poprawiły się dopiero w 1988 r., kiedy to premier Rajiv Gandhi złożył wizytę w Pekinie.

W 1977 r. dominacja Kongresu została przełamana i wybory wygrała opozycyjna partia Janata. Wojska indyjskie w latach 1987-1990 stacjonowały na Sri Lance, mając pełnomocnictwo tamtejszego rządu do stabilizowania napiętej sytuacji na wyspie. W 1998 r. Indie przeprowadziły pierwszą próbę broni jądrowej, wkrótce potem to samo uczynił Pakistan. Sytuacja między obydwoma krajami stała się napięta.